Ngày xuân luận bàn về trí thức và sử dụng chuyên gia

Chính những đặc tính nêu trên, trí thức thường là những người có khả năng phân tích, đánh giá những vấn đề xã hội, bắt kịp những quy trình vận động của nó. Qua đó, bằng khả năng suy lý và trí tuệ của mình, họ đưa ra được những luận điểm mang tính phân tích, phản biện để góp phần bảo vệ cái đúng, cái phù hợp và hiệu quả trong từng lĩnh vực mà họ tham gia. Đây là một đặc tính rất có giá trị của trí thức mà các nhà lãnh đạo có thể sử dụng trong quá trình hoạch định và phản biện chính sách.

Tiếng nói của trí thức là tiếng nói của khoa học, của luận chứng logic và những dự báo có căn cứ, phù hợp với quy luật phát triển, điều này là rất cần thiết trong hoạch định và phản biện chính sách. Hơn nữa, sự phản biện của trí thức (khác với phản bác) thường có tính vô tư khách quan, trung tính, điều này tạo ra sự đa diện và toàn vẹn của một chính sách. Việc để trí thức tham gia vào xây dựng và phản biện chính sách cũng là thực hiện có hiệu quả quyền làm chủ của người dân, đặc biệt là giới tinh hoa, một lực lượng có tầm ảnh hưởng to lớn nếu được sử dụng đúng. Thực tế đã chứng minh rằng, phần lớn các nước phát triển đều dựa trên những thành quả tư duy của con người chứ không phải tài nguyên thiên nhiên. Trí thức với tư duy và nhiệt huyết của họ, là nguồn tài nguyên vô tận mà các nhà quản lý cần quan tâm khai thác một cách có kế hoạch và khoa học.

Trên thế giới, việc khuyến khích trí thức tham gia vào quá trình hoạch định và phản biện chính sách luôn được chính phủ quan tâm. Tại các nước Âu, Mỹ, họ gọi các chuyên gia hàng đầu là các “Think Tank”. Đây là nhóm những nhà trí thức lớn được tập hợp để tổ chức hoạt động nghiên cứu và tham gia vào vận động chính sách công trong các lĩnh vực như chính trị, chiến lược, chính sách xã hội, kinh tế, các vấn đề khoa học hoặc công nghệ, hoặc chính sách công nghiệp, kinh doanh... Phần lớn các nhóm chuyên gia này là tổ chức phi lợi nhuận (non-profit), bên cạnh đó, cũng có một số nhóm được tài trợ bởi các chính phủ, các nhóm vận động, các doanh nghiệp hoặc cá nhân. Một số nhóm hoạt động mang tính học thuật, định hướng và thúc đẩy cải cách kinh tế và xã hội…

Như đã phân tích về vai trò của trí thức và nhóm chuyên gia nêu trên, trong giai đoạn hiện nay, với những định hướng lớn của Đảng và Nhà nước về xây dựng đội ngũ trí thức và nguồn nhân lực chất lượng cao, tỉnh Bình Phước cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo, tạo cơ chế, tạo điều kiện để khuyến khích trí thức tham gia vào quá trình hoạch định và phản biện chính sách, đặc biệt là những trí thức có tầm, có tâm đã nghỉ hưu. Sau đây là vài trao đổi:

Thứ nhất, Liên hiệp các hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh với Câu lạc bộ trí thức là đầu mối tập hợp trí thức, đồng thời phân loại và tổ chức các nhóm trí thức theo lĩnh vực chuyên môn và học thuật. Ví dụ: nhóm chuyên gia quản lý công, nhóm chuyên gia về luật, nhóm chuyên gia nông học, nhóm trí thức du học… Các nhóm này có điều kiện để tham khảo, nghiên cứu các dự thảo chính sách, tham gia hoạt động thu thập và xử lý thông tin có liên quan đến lĩnh vực mà họ nghiên cứu.

Thứ hai, tạo mối liên kết giữa các chuyên gia đang hoạch định chính sách với đội ngũ trí thức đã được tập hợp tại Liên hiệp hội. Như vậy, nhóm trí thức giúp việc cho lãnh đạo tỉnh thường có nhiều tin tức hơn, nắm bắt quan điểm của lãnh đạo tỉnh tốt hơn. Còn nhóm trí thức trong nhiều lĩnh vực sẽ có sự hiểu biết sâu về lĩnh vực chuyên môn mà họ đang công tác cũng như sự đa dạng về nhận thức và trung tính về lợi ích. Vì vậy, việc kết hợp được hai nhóm trí thức này sẽ tạo nên “nhóm chuyên gia” với nhiều hàm lượng tri thức và sức phản biện, hoàn thiện chính sách tốt hơn.

Thứ ba, tỉnh mạnh dạn để các trí thức đã được tuyển chọn và giới thiệu bởi Liên hiệp hội tham gia vào các quá trình hoạch định, nghị bàn và phản biện các chính sách của tỉnh. Một mặt, giúp trí thức có diễn đàn lớn để sử dụng học thuật và tri thức, tránh lãng phí nguồn tài nguyên tri thức, thông qua đó họ sẽ dần trưởng thành và tiệm cận hơn với quan điểm của chính quyền, nắm bắt các vấn đề thời cuộc một cách sâu sắc. Mặt khác, trí thức là những người thường có sức ảnh hưởng và khả năng thuyết phục, việc để họ tham gia vào các quá trình hoạch định và phản biện sẽ tạo ra được tính đa chiều của chính sách và sự đồng thuận từ người dân.

Trong sự phát triển và các xu thế của xã hội, chính sách công là sản phẩm của sự kết hợp giữa tư duy quản lý và tri thức, thể hiện tầm nhìn, trí tuệ và đường lối của giới tinh hoa và nhà quản lý. Đây là một lĩnh vực rất cần thiết có sự tham gia của giới trí thức. Trong điều kiện hiện nay của Bình Phước nói riêng và cả nước nói chung, yêu cầu đó càng trở nên cấp thiết.

Thay lời kết, tôi xin mượn câu danh ngôn khẳng định vai trò của trí thức “Trên đời không gì vĩ đại bằng con người, trong con người không gì vĩ đại bằng trí tuệ”. Việc sử dụng đúng và khai thác được tiềm năng trí tuệ của trí thức cũng thể hiện cái tâm, cái tầm của các nhà lãnh đạo quản lý. 

Thạc sĩ Hà Văn Kiên - Giảng viên Trường Chính trị tỉnh Bình Phước